Den Haag, maandag 1 mei 2000

Geachte heer Heldring,

Met grote interesse las ik uw artikel 'De dictatuur van de middelmaat' van 28 april op de internet-pagina van NRC Handelsblad.

Er is een kans dat u mijn naam reeds kent, maar daar wil ik niet vanuit gaan. Daarom stel ik me in 't kort even aan u voor: mijn naam is Richard Schoot, ik ben vader van twee jonge kinderen en van beroep ben ik tekstschrijver.

In juni 1999 heb ik, uit bezorgdheid over de toekomst van ons land, op internet een politiek pamflet gepubliceerd. Om het bestaan van deze publicatie onder de aandacht te brengen, heb ik zowel in uw krant als in De Telegraaf IM-advertenties geplaatst. Daarnaast plaats ik bijdragen op discussie-websites. Het doel van dit initiatief is het vinden van medeburgers voor de oprichting van een nieuwe politieke partij, Constructief Nederland geheten. De oprichting heeft nog niet plaatsgevonden.

Ik wil graag als volgt op uw column reageren.

U citeert uit het werk van de Tsjech Ivan Klima die zowel het nationaal-socialisme als het communisme omschrijft als ideologieën waarin de ongetalenteerden hun kans op een beter bestaan schoon zagen. De hulde aan de dwaze visie hoeft alleen uit carrière-overtuigingen te worden betuigd, en de middelmatigen kunnen de getalenteerden al overheersen.

Hoewel beide totalitaire ideologieën ten onder gingen, is de vatbaarheid ervoor echter nog niet verdwenen, zo vervolgt hij, omdat onze beschaving het aantal mensen vermeerdert wier lot onbeduidendheid is. Een charismatische persoonlijkheid heeft nog altijd kans om met een nieuwe boodschap de massamensen voor zich te winnen. Dat kan uitmonden in een nog waanzinniger optreden dan we in de 20^ste eeuw al hebben meegemaakt.

Tot slot sluit u zich bij Klima's zienswijze aan door ter waarschuwing te verwijzen naar de titel van Revels 'De totalitaire verleiding' uit 1976.

Wie zal nu willen ontkennen dat permanente waakzaamheid geboden is? Niet alleen maakt de mens fouten, hij (zij) herhaalt ze ook. Door de hele geschiedenis heen hebben radeloze samenlevingen hun lot in de handen gelegd van albelovende dictators, die zich - de voorbeelden zijn bekend - als belichaming van de volstrekte onmenselijkheid konden ontpoppen.

Maar zien Klima en u niet iets over het hoofd?

Als nu, zoals Ortega en Huizinga schrijven, de massamens het product is van de burgerlijke maatschappij waarin de elite het heeft laten afweten, waarom moet als mogelijk gevolg dan alleen het risico van een misdadige dictatuur worden genoemd?

Waarom onderkent u dan niet óók de optimistische mogelijkheid dat zich een stroming zal aandienen die zich als alternatief tegenover de kennelijk falende elite opstelt, met ideeën voor een maatschappij die géén kritiekloze massamensen produceert? Nadat ik mijn pamflet had gepubliceerd, las ik tot mijn stomme verbazing dat Bolkestein al in 1990 de komst van een partij als Constructief Nederland heeft voorspeld. Ik citeer uit 'De engel en het beest', blz. 140: 'In de vierde plaats is het niet onmogelijk dat een nieuwe ideologie in ons midden ontstaat. In onze rusteloze maatschappij, waarin vrijheid soms tot bandeloosheid leidt, verlangen velen naar gemeenschapzin, geestelijke waarden, stabiele verhoudingen, zelfs hiërarchie.'

Wat u zeker over het hoofd ziet, is dat de komst van internet het potentiële dictators knap lastig kan maken. Voorbij is de episode waarin Hitler en Stalin hun volken konden indoctrineren doordat zij als monopolisten de distributie van het streng bewaakte gedachtengoed in handen hadden.

En wat baat ons alle waakzaamheid als ons blikveld beperkt is? Ik denk dat de mens zulke enorme fouten kan maken, dat hij, geschrokken kijkend naar de afschuwelijke gevolgen, achterwaarts lopend, in een andere valkuil kan stappen. Persoonlijk ben ik nogal onder de indruk van de waarschuwing van oud-bondskanselier Schmidt, die wees op het uit Amerika overwaaiende 'roofdierkapitalisme' zoals hij dat noemde.

Onvrede met de heersende mening, die ons land onweerlegbaar in de problemen heeft gebracht, is één van mijn andere drijfveren. Als de mensensoort homo sapiens al niet eens het eindpunt van de evolutie is, waarom zou het Linkse Gelijk (1968 - heden) dan wel eeuwigheidswaarde bezitten?

Laten we toch liever luisteren naar de Amerikaanse hersenonderzoeker Gary Lynch. Op 19 maart jl. is hij de hoofdpersoon in Van de schoonheid en de troost (VPRO). Hij zegt: 'De mens is doodsbang voor intellectuele claustrofobie. (…) Er is iets aan de hand. Mysteries, rillingen. Het onbekende. Het onbekende biedt mogelijkheden. En is daarom, stel ik, troost. We zitten niet opgesloten. We kunnen eruit. Ergens heen.'

Een man die niets weet van onze binnenlandse politiek - je zou hem er bijna mee willen gelukwensen - raakt met die woorden de kern aan van waar 't volgens mij om draait - verder kunnen.

Verder begrijp ik met de beste wil van de wereld niet hoe u over 'de dictatuur van de middelmaat' kunt schrijven zonder één voorbeeld te noemen van de middelmaat die ons vandaag omgeeft.

Wie in de weerloze massamens terecht een ontstaansvoorwaarde van de dictatuur ziet, moet zich toch keren tegen de huidige leerfabrieken, die het al niet meer nodig vinden om onderricht te geven in een tachtigjarige onafhankelijkheidsstrijd?

Als de middelmaat u irriteert, dan moet het toch juist u ergeren hoe het instrument van de parlementaire enquête van een democratisch sieraad tot een slecht geregisseerd PR-vehikel voor Kamerleden is geworden?

Dan moet het toch juist u storen dat het bedrijven van politieke doodzondes op de betrokken bewindslieden tegenwoordig hooguit een schrammetje achterlaat?

Als u net als ik bang bent voor de dictatuur, dan deelt u toch hopelijk mijn verontrusting over het feit dat Peter van Ingen zich afvraagt of de politieke partijen niet kunnen worden opgeheven, dat de AVRO op haar website het nut van de stemhokjes ter discussie stelt en dat Kees Sorgdrager de democratie 'ook maar een geloofsartikel' noemt, en dat alles in slechts 'n half jaar tijd? Rond 1983 zagen we nog een Postbus-51-filmpje waarin Simon Carmiggelt, over het Binnenhof lopend, op de waarde van de democratie wees.

Tijd voor een nieuw filmpje, zou ik zeggen.

's Lands oudste universiteit, opgericht door - ja, door wie ook weer - moet met de bedelnap rond voor tien miljoen gulden, d.w.z. éénzesde carpoolstrook à la Maij-Weggen en éénzeshonderste asielindustrie, die ik vooral ook noem om mijn tegenstanders niet teleur te stellen.

Voor vele soorten detailhandel hoeft men niet meer aan vakbekwaamheidseisen te voldoen.

Een bewindspersoon vindt dat alle Nederlandse ouders van vierjarige kinderen zich moeten aanpassen aan de weinigen die zich niet willen aanpassen.

Een bewaker van een Amsterdams gemeentelijk bedrijf werd geprest om zijn baan op te geven omdat hij deed waarvoor hij werd betaald - bewaken.

In een estafettediscussie in een vooraanstaand opinieblad lost een minister de agressie op straat op door er de woorden 'Ach gossie' voor te zetten, lost een oud-minister onze provinciale probleempjes op door naar de Derde Wereld te wijzen en lost een 'aanstormend' politiek talent de nationale problemen op door ervoor te pleiten ze met internationale problemen te verweven.

Kun je nog breien, brei dan mee.

Op TV is momenteel een Nederlandse politieserie te bewonderen die in filmisch opzicht een schaamteloze kopie is van de Amerikaanse serie Hill Street Blues van ca. 15 jaar geleden. Maar waarom ook niet? Nu het in talrijke Nederlandse woonbuurten net zo'n zooitje is als in de ghetto's van de VS, kunnen de bijbehorende politieseries ook wel worden gedupliceerd.

Een grote volkspartij gaat voor de verkiezingen van 1998 de boer op met een linksig program, pronkend met de progressieve Jacques de Milliano, maar besluit halverwege de rit opeens flink naar rechts op te schuiven, aldus een kleine miljoen kiezers voor schut zettend, dat aantal schat ik nu even. Vindt u ook niet dat de heer De Hoop Scheffer in een 1/1-krantenadvertentie of zo die koerszwenking zou moeten verklaren aan zijn electoraat van 1998?

Of gaan we echt meemaken dat het CDA in 2002 net gaat doen alsof ze er altijd al zo over hebben gedacht, dat ze het drugs-beleid altijd al niks hebben gevonden, en het vele gedogen ook niet, en TV-sex en -geweld ook niet, en dat ze altijd al hebben gevonden dat Nederland een op joods-christelijk-humanistische waarden gebaseerde samenleving moet zijn? Zou 't echt zó cynisch werken?

De dictatuur van de middelmaat?

Vaak lijkt die al heel dichtbij, vind ik.

Niet alleen waakzaamheid, maar ook actie is geboden.

In uw column noemde u het menselijk tekort. Berusten in geestelijke inertie, berusten in een verstold politiek landschap, berusten ook in het onbehagen over het bestaande, dat weliswaar knaagt, maar dat in elk geval het schijnbare comfort van het vertrouwde biedt - dat lijkt mij evenzeer een menselijk tekort.

Ik moest voor mijn initiatief in een hoek gaan staan die bij velen achterdocht wekt.
Al wat ik daar tegenover kan stellen, is begrip voor die achterdocht en de bereidheid om met iedereen een fatsoenlijke discussie aan te gaan.
Anderen komen niet verder dan een arrogant negeren of indirecte verdachtmakingen.

Blijkbaar heeft hun zaak een dergelijke aanpak nodig.
De mijne niet.

Ik zie met belangstelling uit naar uw eventuele reactie.
Op 4 mei plaats ik deze brief op mijn website.

Hoogachtend en met vriendelijke groeten,
Richard Schoot,
initiatiefnemer Constructief Nederland i.o.

[---], Postbus [---], [---] Den Haag

...................................................................................

(e-mail van 4 mei)

Geachte heer Schoot,

Vriendelijk dank voor uw e-mail van 1 dezer, die ik met belangstelling heb gelezen.
U verwijt mij dat ik, in mijn artikel van 28 april, niet meer voorbeelden heb gegeven van de "dictatuur van de middelmaat". In de eerste plaats is de ruimte die mij tot beschikking staat beperkt. In de tweede plaats zie ik het meer als mijn taak verschijnselen en ook analyses (van anderen) te signaleren en van commentaar te voorzien dan onmiddellijk voor deze of gene zaak op de barricades te gaan staan. Zo heeft u dan ook niet in mijn artikel kunnen lezen dat de middelmaat mij 'irriteert', hoewel u wèl tot die conclusie komt. Ik geloof dat mijn methode eerder leidt tot discussie over de desbetreffende onderwerpen dan indien ik de lezer ten strijde zou roepen. In uw uitvoerige reactie zie ik een bewijs van de juistheid van deze stelling.

Met vriendelijke groeten, hoogachtend,
J.L. Heldring

NB Mocht u per e-mail nog willen reageren, stuur uw e-mail dan naar opinie@nrc.nl omdat ik vanaf morgen twee weken vakantie heb.

...................................................................................

(e-mail van 24 mei)

Geachte heer Heldring,

Mijn dank voor uw e-mail van 4 mei.
Vindt u het goed als ik deze e-mail op mijn website publiceer?
Zo ja, dan zal ik daar, ook in het 'openbaar', een weerwoord op geven.
Uw eventuele reactie daarop zal ik eveneens publiceren, zodat u in principe altijd het laatste woord hebt.
Zo nee, dan zal ik mijn reactie naar uw e-mail-adres toezenden.
Ik hoop van u te mogen vernemen.

Hoogachtend en met vriendelijke groeten,
Richard Schoot,
initiatiefnemer Constructief Nederland i.o.

...................................................................................

(e-mail van 29 mei)

Geachte heer Schoot,

In antwoord op uw e-mail van 24 dezer: geen bezwaar.

Hoogachtend,
J.L. Heldring

...................................................................................

(7 juni 2000)

Geachte heer Heldring,

Nogmaals mijn dank voor uw reactie van 4 mei. Misschien mag ik daar het volgende over opmerken.
      Het is niet zo dat ik u verwijt niet meer voorbeelden van 'de dictatuur van de middelmaat' te hebben gegeven, want ik vind niet dat wij in een dictatuur leven. De dreiging ervan is wel aanwezig, vrees ik.
      Het verwondert me dat de middelmaat u niet irriteert. Dat schrijft u inderdaad nergens, maar ik heb eerlijk gezegd stilzwijgend aangenomen dat de middelmaat u op z'n minst verontrust, aangezien u de beperkte ruimte van de betreffende column helemaal gevuld hebt met een betoog over het verband tussen massa's middelmatige burgers en de kans op het ontstaan van een waanzinnige dictatuur.
      Mij verontrust de middelmaat in elk geval wel; niet voor niets probeer ik een partij op te richten die o.a. excellent onderwijs en kritisch burgerschap nastreeft.
      U sprak in uw column overigens ook over 'een elite die het had laten afweten'. Hoe beoordeelt u mijn stelling dat een elite die het laat afweten, al geen elite meer is?
      Tot slot: uw uitleg over de becommentariërende taak die u wilt vervullen, is helder, en u schenkt er uw publiek ongetwijfeld veel leesplezier en stof tot nadenken mee, maar mocht u ooit besluiten om alsnog op de barricades te staan voor de strijd tegen welke dictatuur dan ook, dan is de kans niet gering dat u mij aan uw zijde zult vinden.
      Gisteravond nog hoorde ik in Den Haag Vandaag bezorgde Kamerleden spreken over 'de dictatuur van de coalitie'. Het zal maar over je gezegd worden.
      Uw eventuele reactie zie ik met belangstelling tegemoet.

Hoogachtend en met vriendelijke groeten,
Richard Schoot

...................................................................................

Heb ik uw belangstelling gewekt?
Lees dan 'Een pamflet op internet', cn-pamflet

'n Vriendelijk verzoek: Als u achter Constructief Nederland i.o. staat, geef het internet-adres www.cstndl.com dan door aan zoveel mogelijk mensen, dus ook aan mensen die zelf geen internet hebben. Allicht dat ze iemand kennen die wel toegang tot het Web heeft.

De internet-pagina Maakt u zich ook zorgen over… ? is speciaal voor verspreiding bedoeld.
Zie cn-maaktuz

Op de internet-pagina Doorgeefbriefjes vindt u kattebelletjes met het internet-adres om uit te delen.
Zie cn-doorgee

Denk niet bij uzelf: 'Ach, dat Constructief Nederland, je hoort er nooit wat van, dat wordt toch niks.' Als u en ik gewoon doorgaan met het verspreiden van het internet-adres en de teksten, dan wordt de kans steeds groter dat dit initiatief landelijk bekend wordt. Tot die tijd moeten we geduldig volharden, zoals wielrenners en marathonlopers. Bij voorbaat bedankt voor uw moeite.