Voor alle duidelijkheid
 9 maart 2018 - Onder de dubbele streep vindt u een van de teksten die ik heb gepubliceerd in de periode 1999-2000, op een niet meer bestaande website. De bedoeling was dat de teksten de aanzet zouden vormen tot de oprichting van een politieke partij met de naam ‘Constructief Nederland’. Dit initiatief faalde, maar ik heb er veel van geleerd. In de jaren erna ben ik meer te weten gekomen over politiek, de media en de godsdiensten. Daardoor ben ik over een aantal onderwerpen van mening veranderd. Ik denk nu dus anders over een aantal belangrijke zaken dan in de tijd waarin ik het onderstaande schreef. Hebt u interesse in mijn tegenwoordige standpunten? Leest u dan s.v.p. ‘Britain faces the threat of Anglocide’ en de andere teksten op ibcpp.org.uk. Ik heb helaas geen Nederlandse vertalingen voor u.

============================================================


Voor de welkomstpagina van Constructief Nederland i.o. zie cn
N.B. Als u nu op uw werk bent, druk de onderstaande tekst dan niet af buiten het medeweten van uw werkgever.

Hardop nadenken over zinloos geweld

Nog geen twee weken nadat familie en vrienden hem een gelukkig 2000 toewensen, overlijdt de 17-jarige student Daniel van Cotthem aan de gevolgen van een klap tegen zijn slaap, hem toegebracht vanuit een groep jongeren op een NS-station. De Telegraaf van 11 januari vermeldt nog vier andere gevallen van zinloos geweld. Zo raakt een 25-jarige Bredanaar in coma nadat hij door een groepje belagers is mishandeld.

In dit artikel wil ik aangeven wat volgens mij de oorzaken van dergelijke agressie zijn. Ik denk niet dat één van deze oorzaken doorslaggevend is, het is een samenspel. Ik denk wel dat de mogelijke ontstaansfactoren diep in de tegenwoordige samenleving verankerd zitten.

Een factor die volgens mij mede van invloed is, kunt u dagelijks om u heen zien. Het is de visuele agressie. Let eens op de reclame voor house-parties en -CD's. Daarop wordt de aandacht gevestigd door o.m. mismaakte, grijnslachende babies. Kijk ook naar het auto-design, kijk eens naar de agressief 'kijkende' koplampen van relatief nieuwe auto's zoals de Peugeot 206, de Ford Focus en de Toyota Celica. Zelfs de Power Puff Girls, toch bedoeld als een kleuterserie, kijken kwaad. Computerheldin Lara Croft kijkt kwaad. Ik kan me nog een recente reclamecampagne herinneren om jongeren te interesseren voor een baan in de elektrotechniek. In de advertenties keken een (getekende) meneer en juffrouw de lezers ook al kwaad aan. Ik werk zelf in de reclame, dus ik kan op afstand wel inschatten hoe die presentatie aan de betreffende opdrachtgevers zal zijn verlopen. De makers zullen hebben benadrukt dat je de jeugd - een erg lastig bereikbare doelgroep - alleen kunt aanspreken als je hun beeldentaal spreekt: de agressieve blikken van de house-scene.

Al die openbare kwaadkijkerij leidt er volgens mij toe dat onze jeugd wordt gestimuleerd de volgende houding aan te nemen: je moet iets vervaarlijks uitstralen, je moet uitstralen dat je helemaal niks pikt en er meteen op los slaat als iets je niet bevalt.

Voor alle duidelijkheid: ik wil met het voorafgaande beslist niet afgeven op mijn vakbroeders en -zusters, ik hoop echter wel iets bij te dragen aan een zekere bewustwording op dit gebied. Ik denk dat ook reclamemakers, als medevormgevers van alles wat we horen en zien, een bepaalde verantwoordelijkheid in onze samenleving hebben. Wat dat betreft wil ik mezelf best een spiegel voorhouden, ook ik heb om te scoren weleens dingen uitgehaald waar ik achteraf niet zo blij mee ben. In augustus 1999 heb ik via een ingezonden brief in het reclamevakblad Adformatie geprobeerd om een discussie te starten over het verband tussen bepaalde reclame-uitingen en het aanzetten tot geweld, helaas zonder resultaat. (Overigens nog bedankt voor de plaatsing, meneer Van Os.)

Een andere mogelijke oorzaak. Film. Gaan onze lieve beleidsmakers weleens naar een lekkere ongecompliceerde knokfilm? Misschien zouden ze dat toch eens moeten doen. Dan kunnen ze kennisnemen van wat er zoal aan ideaalbeelden aan de jeugd wordt gepresenteerd. Ik noem bijvoorbeeld de Die Hard-cyclus met Bruce Willis in de hoofdrol. Willis speelt in deze films een wat melancholieke politieman die tegen heug en meug, want in zijn vrije tijd, steeds in allerlei ellende terechtkomt. Wederzijds begrip, empathie en een goed gesprek zijn vervolgens niet de eerst aangewezen instrumenten voor betrokkenen om met elkaar in het reine te komen. Denkt u eerder aan handgranaten, machinegeweren en schijnbaar oneindige hoeveelheden munitie, het lijkt de NAVO boven Servië wel. In een andere film met Willis komt de volgende scène voor. Hij is gevangen genomen en vraagt om een vuurtje. Gangster lijkt hem dat te willen geven. Maar slaat hem dan in 't gezicht en barst in een hilarisch en vernederend lachen uit. Zegt Willis: 'Als je dat nog een keer doet, sla ik je dood'. De gangster maakt aanstalten om dan toch maar een vuurtje te geven. Slaat Willis. Krijgt doodklap. Sterft ter plekke. En Willis buigt zich over hem heen en zegt: 'I told you so' ('Ik heb je gewaarschuwd'). Waar ik de nationale beleidsmakers nu op wil wijzen is dat hele volksstammen een dergelijke scène prachtig vinden. Geweldig. Indrukwekkend. En - vrees ik - navolgenswaardig. Iemand koudmaken en zelf cool blijven. Rolmodel. Voorbeeldfunctie. Way to go.

De vermaaksindustrie lijkt zichzelf maar geen grenzen te willen opleggen in het leveren van kicks aan jongeren. De beelden worden wreder en door de techniek steeds realistischer. De filmmontages worden steeds sneller. Het filmgeluid wordt steeds harder, iedereen die een paar jaar niet in de bioscoop is geweest, valt het op.

Dat geldt voor films, het geldt ook voor CD-ROM's. Carmaggedon en Carmageddon-2. Punten pakken voor het doodrijden van voetgangers. Dat is toch geen gezonde spanning meer? Ik denk dat zulke 'spelletjes' op de lange duur afbreuk doen aan een besef van menswaardigheid. In de geest van iemand die zichzelf op deze wijze vermaakt, zal het emotionele beeld van een mens als iemand met wie je rekening moet houden, toch langzaam verschuiven naar een emotieloos beeld van de mens als een wezen dat je maar in de weg staat, net als je fijn aan het scheuren bent. Ik kan me gewoon niet voorstellen dat er helemaal geen samenhang is tussen de indrukken die we opdoen en onze handelingen. (Naschrift 3 februari: psychiater J. Neeleman wees erop dat als in een soapserie iemand aan een overdosis overlijdt, in de weken daarna het aantal zelfmoorden door een overdosis toeneemt. Bron: De Telegraaf van 31 januari.)

De ontkerkelijking in Nederland, cq. de opmars van het 'zachte' gedachtengoed in dit instituut, zal ook van invloed zijn. Hoewel er nog altijd zo'n twee miljoen mensen naar de kerk gaan, staat het grootste deel van de bevolking niet meer onder de directe invloed van een geestelijkheid. Nu wil ik best aannemen dat de kerkelijke betuttelarij in het verleden zo af en toe niet te harden zal zijn geweest. De pastoor schroomde niet om bij jonggehuwden om de haverklap te informeren of er al kindertjes op komst waren. Zulke bemoeizucht zal ongetwijfeld hebben bijgedragen aan de vorming van een generatie die van de héle kerk zijn bekomst kreeg. Zodoende werd de mens 'vrij' verklaard in 1968. De vrije mens werd voor een deel echter ook de bandeloze mens. Mensen doen nu dingen waaraan de gedachte alleen al eerdere generaties deed blozen.

Maar vrijheid is schijnvrijheid als je niet alle consequenties van je keuzemogelijkheden voorziet.

Twee voorbeelden. Jongeren hebben nu de vrijheid om elk weekend house-muziek op zich in te laten beuken. Maar kunnen ze voorzien hoe de doofheid, die daardoor mogelijk ontstaat, de rest van hun leven zal beïnvloeden? Ik betwijfel het zéér. (Net als de RPF-fractie vraag ik me verwonderd af waarom de rest van de Tweede Kamer en vice-premier Borst nauwelijks een probleem lijken te zien in discodoofheid. Angst om zich impopulair te maken bij de jeugd?) We laten de vrijheid ontaarden in schijnvrijheid. Tweede voorbeeld. De samenleving lijkt wel toe te kijken hoe er een deel van de jeugd opgroeit die carrière in de misdaad maakt. Afgezien van de pijn en het ongeluk die deze jongeren daardoor veroorzaken, zal ook hun eigen innerlijk almaar verder verharden. Als je al eens iemand zwaar hebt mishandeld, zie je er natuurlijk niet meer tegenop om een dreun uit te delen aan de vent die net voor jou een parkeerplaats inneemt. Die innerlijke verharding is toch een proces dat een maatschappij niet vroeg genoeg kan stoppen? We kunnen er toch althans veel meer werk van maken dan nu, èn door karaktervorming èn door grotere oplospercentages en zwaardere straffen?

Wat zeggen onze grootste twee schrijvers hier eigenlijk over?

Gerard Reve: 'Het is vermoedelijk wel een eeuwig misverstand dat bandeloosheid voor vrijheid houdt.'

Willem Frederik Hermans: 'Eén pastoor draagt meer bij aan orde en gezag dan honderd agenten.'

De overbevolking is denk ik een factor. Je kunt in Nederland plat gezegd je kont niet meer keren. Als ik dit nu als bekend politicus voor de TV zou zeggen, dan zou de IKON of de VPRO meteen daarna eindeloze, schitterende vergezichten van het Zeeuwse platteland laten zien. Flarden ochtendnevel boven grote leegtes. Velden vol berijpt gewas. Eenzame tractor op immens landbouwareaal. Met andere woorden, Constructief Nederland kakelt maar wat. Er is plek zat. Maar alle Martin Kers-plaatjes die je in Nederland (nog) kunt schieten nemen de volgende cijfers niet weg. Het op één na dichtstbevolkte land van Europa is België. Het telt 333 inwoners per vierkante kilometer. Nederland is het dichtstbevolkt. Wij hebben 462 inwoners per vierkante kilometer. Dat is dus 38% méér mensen op één vierkante kilometer. Maar wat heeft dat nu met zinloos geweld te maken, vraagt u zich af. Al die mensen willen zich vrij kunnen bewegen. Op straat, in kantoren en winkelcentra, in de tram en op de snelweg, in recreatiegebieden. Maar dat wordt in Nederland steeds moeilijker. Ik woon zelf in een stedelijk gebied, dus ik geef toe dat mijn waarneming vertekend is, maar in het verkeer is het toch opvallend hoe weinig de mensen van elkaar kunnen hebben. Het lijkt erop alsof velen zich gehinderd voelen door de aanwezigheid van anderen. Ze voelen zich gefrustreerd omdat ze niet onbelemmerd kunnen dóórlopen, of omdat ze niet onbelemmerd kunnen dóórrijden, er is toch de nodige opgefoktheid waarneembaar. Die stress zal zich in sommigen zo ophopen dat ze bij het minste of geringste hun zelfbeheersing verliezen. Zeker als hen te weinig zelfbeheersing is bijgebracht, met 'dank' aan de 'anti-autoritaire' opvoedingsmethoden. (Cijfers: Stichting De Club Van Tien Miljoen, www.tienmiljoen.nl. Ik heb geen banden met deze stichting.)

Verder denk ik dat we de volgende ongemakkelijke waarheid onder ogen moeten zien - er zijn mensen die het fijn vinden om een ander angst aan te jagen. Aan het dodelijk geweld tegen Daniel van Cotthem ging minutenlang getreiter vooraf. De daders zullen de angst in zijn ogen hebben zien toenemen - wat ze een kick geeft. De wereld zou zo niet in elkaar moeten zitten, maar helaas, ik denk toch dat het zo is. Een ander angst aanjagen bevestigt sommige lieden in hun bestaan, want zelfs zij die niets kunnen, kennen toch een soort prestatiedrang. Kunnen ze hun medemensen niet imponeren door een vak, een verdienste, vrijwilligerswerk, nou, dan doen ze het maar zo. Door een intimiderende houding of door de regelrechte dreiging met geweld. Hoofdzaak is: zij willen óók respect. Zij willen óók ontzag en aanzien. Kan niet schelen hoe. Jij mag dan wel een stuudje zijn of een nerd, maar 'hun' slaan toevallig wel de boksbalautomaat van de kermis op tilt. Bovendien wordt het zinloze geweld meestal - in alle lafheid - door groepen aangericht. Het deel uitmaken van een groep versterkt de hiervoor beschreven wens naar aanzien; de één wil aan de ander laten zien dat hij nog veel verder durft te gaan. Alcohol- en drugsgebruik, tot slot, verlaagt de remmingen om tot agressie over te gaan.

'Waarom dit, we zijn toch vrijer dan ooit, we zijn toch rijker dan ooit?', vroeg de heer Deetman zich vertwijfeld af na de stille tocht in Vlaardingen. Over de vrijheid had ik het hiervoor, zie overigens ook Bijdrage aan een accurater mensbeeld, cn-bijdrag. Maar nu dat 'We zijn rijker dan ooit'. Daarin is nog een echo uit de jaren zeventig hoorbaar. Wangedrag kòn toch immers alleen voortvloeien uit een ongelijke economische verdeling? Maar goed beschouwd is dat een door en door materialistisch denkbeeld. We moeten denkelijk erkennen dat de potentie tot slechtheid in ons zit. In de één meer dan in de ander, en in sommigen helemaal niet, maar toch. Als dat niet zo was, dan hadden volstrekt gewetenloze systemen zoals het nazisme en het communisme nooit zolang zoveel aanhangers kunnen hebben. Denk ook aan de moord op de honderdduizenden in Ruanda, 1994, waar een goed voorbereide haatcampagne aan voorafging. Ik denk weleens dat de menselijke beschavingsgeschiedenis niet meer is dan een heroïsche poging om die potentie tot slechtheid de baas te worden, hoewel de resultaten niet altijd erg overtuigen. Maar dat is nog altijd beter dan berusten in barbarij. Alleen al de poging is de moeite waard. Bij barbarij, gek woord trouwens, hoeven we niet te denken aan kerels in berenvellen met knotsen. De mobil home camps in Amerika, grote leefgemeenschappen van halve en hele asocialen, waar de politie zich al helemaal niet meer laat zien, lijken het voorproefje te vormen van een nieuwe Dark Age.

Al het voorgaande speelt zich bovendien af tegen de achtergrond van een land waarin een afnemend respect voor het leven waarneembaar is. Geen enkele fase van het leven is meer heilig in Nederland. De pil schijnt als medicijn te moeten worden beschouwd. Sex wordt commercieel uitgebuit. Heeft een zoon nog oor voor de vermaningen van een vader die naar 'Boven de 18' van Fox kijkt? Heeft die zoon nog de nodige achting voor z'n vader? Het lijkt me onwaarschijnlijk. Het huwelijk verloor aan status. De regerende elite vindt het huwelijk geen bijzondere vorm van samenleven. In februari 1999 zegt Balie-directeur mevrouw Van Es doodleuk tegen mevrouw Groenteman dat ze het schijnhuwelijk een prima instrument voor illegalen vindt. Behoort een Balie-directeur niet per definitie tot de tegenwoordige elite van Nederland? Ja toch? Dan staan we er nog slechter voor dan ik al dacht. Bij een relatief geringe huwelijkscrisis wordt al snel aan een scheiding gedacht. Abortus moet natuurlijk kunnen. En euthanasie? Daarin wil ik graag de heer Marijnissen bijvallen, hoewel de SP bepaald niet mijn partij is. Hij zei tegen Vrij Nederland: 'Er dreigt in Nederland een klimaat te ontstaan waarin een bejaarde moet uitleggen waarom hij of zij geen euthanasie wil'. Heel goed gezegd. Verder ben ik van mening dat ook uit de lage straffen voor drugshandel en geweldsdelicten een gebrek aan respect voor het leven blijkt. Deze maatschappij lijkt het niet zo erg te vinden als mensen zichzelf en anderen slopen, hetzij snel, hetzij langzaam.

Zinloos geweld is geen probleem op zich. Zinloos geweld is het topje van een ijsberg problemen. Ik zou niet snel een ander verschijnsel kunnen noemen waaruit net zo duidelijk blijkt dat er iets fundamenteels mis is met onze hele samenleving, en ik denk dan ook dat we er werk van moeten maken om die hele maatschappij te verbeteren. Een tot in alle geledingen doorgesijpeld gedachtengoed bracht ons tot het moeras, een nieuw gedachtengoed zal ons daar weer vandaan moeten halen.

Wat kunnen we doen? Laten we eerst afstrepen wat we niet moeten doen. Niet - het probleem oplossen door het te ontkennen. Niet - het probleem verzwijgen. Niet - het probleem los van andere problemen zien. Niet - denken in of-of-oplossingen. Niet - alles aan de deskundigen overlaten. Deskundigen zijn ook maar mensen. Niet - op anderen wachten. Niet - nieuwe ideeën van een bekend etiketje voorzien om ze vervolgens opgelucht te mogen weggooien. Niet - overal camera's ophangen. Niet - een agent op de rug van iedere conducteur. Niet - dure snoepreisjes naar het buitenland om te zien hoe ze het daar doen. Zelf denken.

Wat kunnen we wel doen? We praten over een probleem dat ons allemaal aangaat. Daarom zullen we allemaal iets moeten bijdragen aan de oplossing. Maar het is toch aan de politiek om het voortouw te nemen.

De oude partijen beginnen het eigen falen in deze te erkennen, dat is alvast wat. In november 1999 zei PvdA-minister Peper inzake de verweekte politie 'dat we te zacht zijn geweest'. Op 14 januari liet Netwerk een aantal mensen aan het woord die verstandige dingen zeiden over zinloos geweld, waaronder het prominente CDA-Tweede-Kamerlid Hillen. Hij zei onder andere: 'Wij als ouderen hebben de jeugd het verkeerde voorbeeld gegeven in de afgelopen twintig jaar. Het lijkt alsof we te weinig 'nee' hebben durven zeggen, alles moest kunnen. We wilden alles zoveel mogelijk gedogen, om dat verschrikkelijke woord van de afgelopen 20 jaar maar te gebruiken, of het nu om drugs, geweld of onwelvoeglijk gedrag ging. Maar ouders met jonge kinderen moeten er zich bewust van zijn dat 'nee' zeggen vaak liefderijker is dan 'ja' zeggen. Ouders die hun jonge voetballende kinderen tot agressie aanzetten moeten niet raar opkijken wanneer ze als pubers niet meer te houden zijn'.

Goed gezegd. Nu maar afwachten of dit ook het officiële standpunt van het hele CDA wordt in de campagne voor de eerstvolgende Tweede-Kamerverkiezingen.

In september 1999 zei de heer Fortuyn in Buitenhof: 'Als de grote kerken de mensen geen moraal meer voorhouden, dan moet de overheid het maar doen'. Ik ben het met hem eens. Juist een politicus moet toch erkennen dat er een rechtstreeks verband bestaat tussen de kwaliteit van ons innerlijk en de kwaliteit van onze samenleving? We hebben altijd tegen elkaar gezegd: in Nederland bestaat een scheiding tussen kerk en staat. Maar geen van beide instituten zal tijdens het maken van die 'afspraak' ooit vermoed hebben dat de eigen rol later zo aan betekenis zou verliezen. Die vaststelling schept toch het bestaansrecht voor nieuwe ideeën over dit onderwerp?

De hele opvoeding zal rechtlijniger moeten worden. Ja is ja en nee is nee. Ouderen in het algemeen en aanzienlijken in het bijzonder moeten het goede voorbeeld geven. Laten ouders hun kinderen weer waarschuwen voor slechte vriendjes.

Kinderen krijgen culturele vorming op school - misschien zou je tijdens die lessen kunnen uitleggen volgens welke sjablonen pulp-films worden gemaakt. En nu ik het daar toch over heb, kunnen onze verlichte opiniebladen misschien 'ns wat minder opgetogen over Pulp Fiction en de Hannibal Lecter-films schrijven? Verder vind ik dat onze overheid de vermaaksindustrie tot zelfregulering moet aansporen.

Iedereen die doelbewust ellende aanricht, zal moeten beseffen dat hij daar zelf verantwoordelijk voor is. Deel uitmaken van een groep die geweld pleegt, kan natuurlijk nooit als verzachtende of zelfs vrijpleitende omstandigheid worden aangemerkt. Niemand dwong jou om deel uit te maken van die groep. Niemand dwong jou alcohol of drugs te gebruiken. En als er vier man op een liggend iemand intrappen, vind ik het niet zo belangrijk welke schoen nu de fatale trap gaf. Integendeel, je kunt ieder van de vier geweldplegers juist verwijten dat hij door zijn uitzinnige wangedrag de anderen heeft opgezweept.

Verder schijnt de Raad voor de Kinderbescherming niet zo goed te werken. Als dat zo is, dan zal ook daar aan gewerkt moeten worden. Natuurlijk hebben alle kinderen nestwarmte nodig, natuurlijk worden kinderen verknipte wezens als ze opgroeien in een milieu waarin mishandeling aan de orde van de dag is. In de eerder genoemde Netwerk-uitzending sprak een rector van een Amsterdamse school over brugklasleerlingen die via de GSM van hun moeder te horen krijgen dat ze na thuiskomst maar een diepvriesmaaltijd moeten opwarmen. Als zoiets regel wordt, dan kun je toch wel op je vingers natellen dat dat tot emotionele verschraling leidt? Advocaat Boone zei iets vergelijkbaars in Het laatste oor van 16 januari, waarop de heer Holman zei: 'Betaal jij dan voor mijn hypotheek?', met andere woorden, moeder móet wel uit werken gaan. Maar wat zegt een huis je nou als het alleen uit vier kille muren bestaat? Durf te kiezen, zou ik zeggen. En kies dan voor je kinderen in plaats van voor bakstenen.

We zullen de immigratie moeten stopzetten, voordat we hier helemáál als in een sardineblikje op elkaar gepropt zitten. En er zullen óók langdurige gevangenisstraffen moeten worden gegeven. Als je in de jaren vijftig van een melkwagen een pak yoghurt stal, zei de politierechter: 'U krijgt een jaar gevangenisstraf, want we kunnen natuurlijk niet bij elke melkwagen een politieagent neerzetten. Dit soort gedrag zal dus de kop moeten worden ingedrukt'. Ik beken dat dit een redeneerwijze is die mij nogal aanspreekt. Het is natuurlijk niet leuk om iemand heel lang vast te zetten, het is verschrikkelijk. Maar noodzakelijke maatregelen zijn nu eenmaal niet altijd leuk. Waar mijn verhaal op neerkomt is: laten we op zoek gaan naar en-en-oplossingen, naar nieuwe ideeën en beproefde recepten, niet in de illusie dat het een kwestie van vijf jaar is, maar wel in de wetenschap dat niets doen onverantwoord is.

Het wachten is op de mensen die door hun capaciteiten en idealisme in staat zijn onze hele samenleving daarin voor te gaan.

Richard Schoot, 23 januari 2000



Heb ik uw belangstelling gewekt?
Lees dan 'Een pamflet op internet', cn-pamflet

'n Vriendelijk verzoek: Als u achter Constructief Nederland i.o. staat, geef het internet-adres www.cstndl.com dan door aan zoveel mogelijk mensen, dus ook aan mensen die zelf geen internet hebben. Allicht dat ze iemand kennen die wel toegang tot het Web heeft.

De internet-pagina Maakt u zich ook zorgen over… ? is speciaal voor verspreiding bedoeld.
Zie cn-maaktuz

Op de internet-pagina Doorgeefbriefjes vindt u kattebelletjes met het internet-adres om uit te delen.
Zie cn-doorgee

Denk niet bij uzelf: 'Ach, dat Constructief Nederland, je hoort er nooit wat van, dat wordt toch niks.' Als u en ik gewoon doorgaan met het verspreiden van het internet-adres en de teksten, dan wordt de kans steeds groter dat dit initiatief landelijk bekend wordt. Tot die tijd moeten we geduldig volharden, zoals wielrenners en marathonlopers. Bij voorbaat bedankt voor uw moeite.